|
|
 |
| Namazın Şartları ve Rükünleri |
| Namazın Şartları ve Rükünleri |
Namaza Başlamadan Önce Gerekli Olan Şartlar
Namaza başlamadan önce gerekli olan şartlar beş tanedir:
1- Hades ve necasetten taharet (abdest almak ve vücudun herhangi bir yerinde necis bulunmamak).
2- Temiz elbiselerle avret yerlerini örtmek.
3- Temiz bir yerde durmak.
4- Namaz vaktinin girdiğini bilmek.
5- Kıbleye yönelmek.
İki yerde kıblenin terkedilmesi caizdir.
a) Savaş esnasında, şiddetli korkulu durumlarda.
b) Yolculuk sırasında herhangi bir binek üzerinde kılınan sünnetlerde kıblenin terkedilmesinde bir sakınca yoktur.
Namazın Sahih Olmasının Şartları
Namazın sahih olması için bazı şartlar ve belirli rükünlerin bulunması gerekir.
Şartlar, lugatta ´alamet´ demektir. Şeriatta ise, varlığı kendisinin varlığına bağlı bulunan ve onun gerçek varlığından ayrı olan şeylerdir.
Şaıtlai ıkı tuıludur Bin teklif şartları yahut farz olma şaıtlaııdır ki islam, akıl ve baliğ olma bunlaıdandır Diğeıı ise sıhhat şartlarıdır Bunlar da namazın sıhhati kendilerine bağlı olan şartlardır ki yukarıdaki maddelerin biraz daha açıklanmasdır
1) Hades ve necasetten temiz olmak, yanı abdestlı olmak ve vücut üzerinde namaz kılmaya mam herhangi bir necıs olmamak
Yüce Allah Kur´an-ı Kerım´de şöyle buyurmuştur
"Ey iman edenle)´ Namaza kalktığınız vakit yuzleıımzı ve dıı teklet e kadü} ellerinizi yıkayın, başınızı mesnedin, ayaklarınızı da topukla)a ka-daı yıkayın Eğeı cunup iseniz boy abdestı alın´ (Maide: 5/6)
Peygambeıımız (sav) "Abdestsız hıçbu namaz kabul olunmaz" bu-yurmuştuı [1]
2) Temiz elbiseyle oı tünmek (setıi avret) Allahu Taâla şöyle buyu-muştur "Ey Adem oğullan, heı mescit huzurunda zınetımzı (elbiselerinizi) giyin " (A?raf: 7/31) Hz Aışe´den rivayete göre, "Hayız gören ve balığa olan bir kadının namazı, ancak başını ortmesıyle sahih oluı " [2]
Hayız ve balığadan kasıt hayız yaşına giren kadın demektir Kadının başını örtmesi gerektiği halde, diğer yerlerini de örtmesi daha da öncelik arz edeı Şu halde, alimlerin ittifakına göre Kadının avret yen, el ve yuzu hariç vücudunun butun kısmıdır
Eıkekleıın avret yen ise, diz ile göbek arası olan bölgedir
3) Temiz bıı yeıde durup namaz kılmak.
Bıı bedevi, mescide kuçuk abdestını yaptığında, Hz Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur "Onun sidiği üzerine bir kova su dokun "
4) Vaktin girdiğini bilmek Bu da uç şeyle bilinir
a) Kesin ılım: Güneşin battığını veya doğduğunu görmek, gibi
b) Ictıhad: Gölge gibi zanna dayalı delillere dayanmak
c) Taklıd: Burada da vaktini iyi bilen bir ehil kişiyi taklit etmektir Namaz vaktinin girdiğini bilmek için delil Allah´u Taala Kur´an-ı
Keıım´de şöyle buyuruı "Muhakkak ki namaz, mu´mınler uzeıine belirli vakıtleıde farz kılındı " [3]
5) Kıbleye yönelmek (istikbali kıble).
Bunun da delili şu ayeti kerimedir: "Nereden yola çıkarsan çık. Yüzünü Mescid-i Haram´a doğru çevir. Nerede olursanız olun. Yüzünüzü o tarafa çevirin." (Bakara: 2/150) Peygamberimiz (s.a.v.)´de namazım tam olarak kılmayan bir kişi hakkında: "Namaza kalktığın zaman abdestini tam al, sonra kıbleye yönel ve tekbir et" [4] buyurmuştur.
Ayeteki maksat, Ka´be´nin içinde bulunduğu Mescid-i Haram´dır. Hadis-i şerifte ise kıbleden maksat Ka´be´dir. Kabe bölgesinden uzak olan kişi kesin delillerle Ka´be´ye yönelmek zorundadır. Eğer kesin delil sahibi değilse içtihat veya zannına göre hareket eder. Mekke´de bulunan Kabe-i Muazzama müslümanların kıblegâhıdır. Ora´ya yönelmek te şartlardan bir tanesidir. Bir sahra veya dağ başında olan veya bulutlu havada bulunup ta kıble istikametini tayin edemiyen birinin içtihat etmesi gerekir. Yani yakinine göre hareket ederek kanaati hangi tarafa oturuyorsa öylece oraya dönüp namazını kılar, velevki daha sonra tespit etmiş olduğu kıblesinde bir terslik olsa da namazını tekrar kılmaz.
Şu iki durumda istikbaî-i kıble şartı aranmaz:
1) Savaşta veya buna benzer tehlikeli durumlarda namaz kılındığı zaman arkadan saldırı olma ihtimali varsa o tehlike yönüne doğru namaz kılmak caizdir. Tehlike yönüne dönüldüğü zaman gelebilecek düşman görülebilir, ona göre tedbir alınır. Buradaki sozkonusu namaz farz veya sünnet olabilir farketmez. İleride açıklanacaktır.
İbni Ömer şöyle demiştir: "Eğer daha şiddetli bir korku varsa, yaya veya binekli olduğunuz halde kıbleye yönelmiş veya yönelemiş olarak namazınızı kılın" [5]
2) Yolculuk esnasında araba veya herhangi bir binek türü (hayvan vb.) üzerinde olunduğu zamanda kıble terkedilebilir. Bilindiği gibi sünnet namazlar oturarak kılmabilir. Haliyle yolculukta araç içinde iken zaten insan otururur vaziyettedir. O haliyle kolayına geldiği şekilde sünnet namazları kılabilir. Cabir b. Abdullah şöyle rivayet eder: "Resulullah (s.a.v.) bineği üzerinde namaz kılardı" [6]
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Buhaıı H5 Musiun 225
[2] Tıımı:ı 277S
[3] Nıwntıtu /0?
[4] Buharı, 5897; Müslim, 397
[5] Buharı, 4261
[6] Buharı, 39 i
NAMAZIN RÜKÜNLERİ
Namazın rükünleri on sekiz tanedir:
1- Niyet getirmek.
2- Gücü varsa kıyama durmak.[1]
3- İhram tekbirini almak.
4- Fatiha-ı şerifi okumak. "Bismillahirrahmanirrahim" Ayet-i kerimesi de fatihadandır.
5- Rükû´a varmak.
6- Rükû´da tuma´nine yapmak. .
7- Rükû´dan kalkıp ve doğrulmak.
8- Doğrulmada tuma´nine yapmak.
Niyet etmek: Namaza başlamak için niyet etmek gereklidir Niyyetin yeri kalptir. Bu nedenle namaza durulduğu zaman kalben niyet etmek gerekir. Niyeti lafzen ifade etmek ise sünnettir.
Niyette Allah rızası için namaz kılmaya kalben karar vermek gerekir.
Mesela sabah namazının farzı için şöyle niyet getirilir:
"Niyyet ettim Allah rızası için sabah namazının farzını eda etmeye..."
Farz namaz için niyyetin 3 şartı vardır:
a) Namazı kasdetmek.
b) Namazı n vaktini tayin etmek.
c) Farz namaz olduğunu söylemek.
Farz namazlarının önce veya sonrasında kılınan sünnetler gibi belirli nafile namazlarının niyetinde iki şart vardır:
a) Namazı kasdetmek,
b) Hangi nafile olduğunu veya hangi vaktin sünneti olduğunu tayin etmek.
Eğer mutlak olan veya belirli olmayan bir nafile nah.azı ise bunun da bir şartı olup, o da yalnızca namazı kasdetmek yeterlidir.
Resulullah (s.a.v.) şöyle buyurur:
"Ameller ancak niyetlere göredir. Herkese de sadece niyet ettiği vardır. Kimin hicreti Allah ve resulüne ise, onun hicreti Allah ve Resulune-´dir. Kimin hicreti elde etmek istediği dünyaya veya nikahlayacağı kadına ise o kimsenin hicreti de onlaradır". [2]
Niyet eden bir kimsenin niyetini ağızdan söylemesi, eda veya kaza olduğunu söylemesi, Allah´u Teala´ya izafe etmesi, kıbleye karşı yönelişi ve rekatlerin adedini zikretmesi sünnettir.
Niyetin yeri kalptir, tam olması için namaza başlama tekbiri olan ifti-tah (ihram) tekbiriyle olması gerekir. Namaz kılanın ihram tekbiri telaffuzu namaz niyetiyle beraber olmalıdır. Yani niy^tterı hemen sonra tekbir getirilmelidir.
Niyetin delili abdest niyetinde ve yukarıda geçtiği gibi "Bütün ameller niyetlere göredir" hadisi şerifidir.
Gücü nisbetinde yani kudreti varsa ayakta durmak: Bunun delili de İmran bin Huseyn şöyle diyor: "Bende basur vardı. Hz. Peygambere nasıl namaz kılmam gerektiğini sorduğumda, O söyle buyurdu:
"Ayakta kıl. Eğer buna gücün yetmiyorsa oturarak kıl. Buna da gücün yetmiyorsa bir tarafına uzanarak namazını kıl." [3]
Nesai de devamla, "Buna da gücüı^y etmiyorsa göz işareti ile namazını kıl" ilave eder..
Burdan anlaşılmaktadır ki Allah´u Taala insanı gücü dahilinde sorumlu tutmaktadır. Kişi namaz kıldığı zaman ayakta iken dimdik durmalıdır. Eğer hastalık veya bir sakatlık durumu ya da bunlara benzer bir mazeret varsa o zaman gücü nisbetinde kılacaktır.
Yalnız nafile namazlar böyle değildir. Hasta olsun veya olmasın oturarak da kılabilir. Ancak nafileleri ayakta kılmak sünnettir. Peygamberimiz (s.a.v.) nafile namazlar için şöyle buyurmuştur:
"Kim namazı ayakta kılarsa bu daha efdaldır. Kim de oturarak kılarsa ayakla kılanın sevabının yarısını elde eder. Uzanarak kılanın serabı da oturarak kılanın sevabının yarısı kadardır,´" [4]
İftitah (İhram) tekbiri: Lafız olarak "Allahu Ekber" demektir. Bunun delili için Hz. Ali (k.v.) demiştir ki: Resulullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
"Namazın anahtarı temizliktir. Girişi tekbir almak. Çıkısı da selam vermektir." [5]
İftitah (ihram) tekbirinin sıhhati için bazı şartlar vardır.
İhram tekbirinin şartları:
a) İhram tekbiri ayakta, dik bir şekilde durup getirilmelidir.
b) Kıbleye yönelerek söylenmelidir.
c) Tekbir lafzı "Allahu Ekber" olarak arapça söylenmelidir.
d) Tekbiri getiren kişi kendisi duyabilecek şekilde söylemelidir (sağır ve dilsizler mazaret sahibidirler).
e) İhram tekbiri ile namaz niyeti birlikte olmalıdır.
Fatihayı okumak: Delili. Ubade ibni Samit Peygamber (s.a.v.)´den şu hadisi rivayet tder." Ummu Kur´an-ı okumayanın hiç bir namazı yoktur." [6] Buradaki Ummul Kuran fatihaya hamledilmiştir.
Besmelenin (Bismillahirrahmanirrahimin) fatihadan ve Kur´anm her suresinden bir ayet olduğuna delil olarak Enes İbni Malik şöyle rivayet eder: Bir gün Peygamber (s.a.v.) aramızda iken birden vahiy halini aldı. Sonra başını kaldırıp tebessüm etti. Bunun üzerine biz:
Ey Allah´ın Resulü sizi tebessüm ettiren nedir´ diye sorduk.
Hz. Peygamber (s.a.v.) cevaben: "Şu anda üzerime bir sure nazil oldu" buyurdu ve okumaya başladı: "Bismillahirrahmanirrahim (Ey Muham-med) şüphesiz ki biz sana kevseri verdik." (Kevser: 108/1)
Fatiha için şu şartlar gereklidir:
a- En az duyacağı kadar okumak. (Sağır ve dilsiz değilse)
b- Tertibi üzere ve peşpeşe okumak.
c- Okumayı doğru yapmalı, yanlışlık yapmamalıdır. Yapılan eksiklik namazın bozulmasına da sebep olabilir.
ç- Şeddetlere dikkat edilmelidir. Mesela "İyyake na´budu ve iyyake nestâin"in şeddetleri söylenmeyerek iyake na´budu ve iyake ııestain" şeklinde okunursa mana bozulur. Çünkü "İyyake" Ancak sana ibadet ederiz... "İyake" ise güneş ve ay ışını anlamı çıkar ki mana tamamıyla ters olur.
d- Fatihayı arapça okumak.
e- Fatihayı ayakta iken tamamlamak.
Fatihayı okuyamayan mazeret sahipleri (sağır, dilsiz gibi) onun yerine ezbere bildiği yedi ayet okumalıdır. Eğer yedi ayet de bilmiyorsa veya telaffuz edemiyorsa o sure kadar ayakta Allah´ı zikrettikten sonra rükua gitmelidir.
Rüku´: Fatihayı okuduktan sonra ruku´a gidilir. İmkanlar elveriyorsa elleri diz kapaklarına yetişecek kadar eğilmelidir. En kamil şekli ise sırtın yere paralel olacak şekilde düz olmasıdır.
Rükûun farz olduğunun delili şu ayet-i kerimedir.
"Ey iman edenler rüku edin, secde edin" (Hac: 22/77)
Ebu Hureyre´nin rivayet ettiği hadiste Resulullah (s.a.v.) bir kişiye namazı şöyle tarif etmiştir:... Resulullah (s.a.v.) buyurdu ki: "Namaza durduğun vakit ihram tekbirini al. Sonra ne kadar kolayına gelirse o kadar Kuran oku. Sonra rükua varıp ta tatmin oluncaya kadar dur. Sonra basını kaldırıp ayakta tam doğruluncaya kadar dur. Sonra secdeye git ve orda tatmin oluncaya kadar kal. Sonra basını kaldırıp ta tatmin oluncaya kadar otur. Sonra bunu namazının tümünde de böylece yap." [7]
Rüku´da tuma´nine: Delili ise Ebu Hureyre´nin rivayet ettiği hadisteki Resulullah´ın "Tatmin olmak" sözleridir.
9- Secdeye gitmek.
10- Secdede luma´nine yapmak.
11- İki secde arasında oturmak.
12- Bu oturuşta tuma´nine yapmak.
13- Son oturuş.
14- Son oturuşta ettehiyyatı okumak.
15- Son ettehiyatta salavat-ı şerife getirmek.
16- Birinci selamı vermek. [8]
17- Namazdan çıkmaya niyet etmek, (sahih olan görüşlere göre bu namazın rüknü değildir, sünnettir)
18- Belirttiğimiz şekilde rükünlerin tertibine riayet etmek (yukarıda sayılan on altı rüknü arka-arkaya yapmak).
Rüku´dan sonra i´tidal ve i´tidalda tuma´nine yapmak.
İ´tidal rüku´dan kalkıp doğrulmaktır. Tuma´nine de duraklamak demektir.Hz. Aişe şöyle rivayet eder: "Resuli Ekrem başını rükudan kaldırdığında düz bir şekilde dikilmedikçe secde etmezlerdi, secdeden kalktıktan sonra düzelmedikçe ikinci secdeye gitmezdi. Her iki rekatta Ettahiyat okurdu. Oturduğunda sol ayağını yayar, sağ ayağını da dikerdi... Namazı da selam vermek suretiyle sona erdirirdi." [9]
Hadis-ı şeriften bilinmektedir ki rüku´dan sonra itidal ve orda da tu-man´ine yapmak gereklidir.
Secde yapmak ve secdede tuma´nine yapmak: Secde yapmak, secdede tuma´nine ve iki secde arasında luma´nine yapmak için deliller yukarıda rüku´ şıkkında geçen Hac suresi 77. ayeti kerime ve Buhari´nin 352 nolu hadistir
Ayrıç a (´Ebu Hureyre´nin rivayet ettiği (Müslim, 397) hadisten anlaşılmaktadır ki secdelere gitmek, secdelerde ve iki secde arasında tuma´-nine yapmak la delil olarak gösterilebilir.
Son oturuş: Namazın sonunda selam vermeyi gerektiren oturuştur.
Ebu Humeydi Es-Saidi şöyle rivayet eder.
"Hazreti Peygamber fs.a.v) ikinci rekatın sonunda sağ ayağını dikip sol ayağı üzerine otururdu. Son oturuşta ise sol ayağını altından çıkarıp sağ ayağını da dikerek makadı üzerine otururdu." [10]
Son oturuşta Ettehiyat okumak: Abdullah îbni Mes´ud şöyle anlatıyor. "Hz. Peygamber ile namaz kılarken namaz oturuşunda selam Allah´ın üzerine, selam falan kişiye derdik. Bir gün Hz. Peygamber şöyle buyurdu: "Selam Allah´ın kendisidir. Biriniz namaza oturduğunuzda, Ta-hiyyatAllah´adır, desin (Ettehiyatokusun)." [11]
Son ettahiyatta Peygamber (s.a.v)´e salat ve selam getirmek:
Bunun farz olmasının delili şu ayeti kerimedir: "Allah ve melekleri Peygambere salat ederler. Ey iman edenler siz de ona salat getirin." (Ahzab: 33/56)
Bir hadisle Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
"Biriniz namaz kıldığı vakit, aziz olan Allah´ı hamd ve sena ederek başlasın, sonra Peygambere salat ve selam etsin. Bundan sonra dilediği şekilde dua etsin." [12]
Birinci Selam: Delili, Hz. Aişe´den rivayet edilen şu hadistir: "Hazreti Peygamber namaza tekbirle başlar, selamla bitirirdi." [13] Namazdan çıkmaya niyet etmek sahih görüşlere göre sünnettir.
Rükünlerin tertibine riayet: Delili. Ebu Hureyre´nin rivayetinde Rasulullahın bir sahabeye öğrettiği ve geçen hadis-i şerifin hükmünden
öğrenmekteyiz. [14]
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Bu rükün farz namazlar içindir. Nafile namazlarda ayakla durmaya gücü yeise de yine de oiuiaıak namaz kıhnahilir ama sevabın yansı gider.
[2] Buhan, I Muslini 1907
[3] Buhaı ı,W45
[4] Buharı, 1066
[5] Ebu Davud, 61
[6] Muslim, 394
[7] Buharı, 352; Müslim, 397
[8] İmama uyan knnsc. [ımm ıkı taraU selam verdikten soma birinci selamı vcrmchdır.´Vö-nemın Talihin, İIİ21
[9] Muslun,49S
[10] Buharı, 794
[11] Buharı, 5806, Müslim, 402
[12] Tirmizi, 3475
[13] Müslim, 498.
[14] Müslim, 397. |
|
|
|
|
|
|
 |
 |
| Veda Hutbesi |
|
|
|
|
|
 |
|
| |
|
|
|
